Το Πάσχα του 2015 ταξίδευα με αεροπλάνο για Ρόδο. Στην αρχή της πτήσης, όπως είθισται, δόθηκαν μαγνητοσκοπημένες οδηγίες για την αντιμετώπιση περιπτώσεων έκτακτης ανάγκης. Για παράδειγμα, σε περίπτωση αποσυμπίεσης, οι επιβαίνοντες θα έπρεπε να φορέσουν μάσκες οξυγόνου, που θα έπεφταν από πάνω τους. Όμως, το περίεργο δεν ήταν αυτό. Προς μεγάλη μου έκπληξη, είδα ότι οι γονείς προτρέπονταν να φορέσουν πρώτα οι ίδιοι τη μάσκα τους κι ύστερα να ασχοληθούν με τα παιδιά τους. Αργότερα, έμαθα ότι σε όλες τις αεροπορικές εταιρίες ισχύει η ίδια πολιτική. Αναρωτήθηκα γιατί προτείνεται κάτι τέτοιο και κατέγραψα τις σκέψεις μου…
Προέχει η ασφάλεια και η υγεία του γονιού έναντι του παιδιού;
Αντανακλαστική αντίδραση δεν είναι η κίνηση προστασίας προς το παιδί;
Ποιός γονιός, που αγαπά πραγματικά το παιδί του, θα κοιτάξει πρώτα τον εαυτό του;
Δεν μπορεί να θεωρηθεί εγωιστικό από πλευράς του;
Ας υποθέσουμε ότι ο γονιός στη διάρκεια μιας κρίσιμης κατάστασης ασχολείται πρώτα με το παιδί. Σε αυτή την περίπτωση, προστατεύει το παιδί, αλλά είναι πιθανό να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο τον ίδιο του τον εαυτό. Ποιες θα είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού αν χαθεί η ζωή του γονιού; Οι γονείς αποτελούν την πρωταρχική πηγή ασφάλειας του παιδιού, οπότε η απώλεια τους είναι μεγάλο πλήγμα για την παιδική ψυχή, από αυτά που δύσκολα επουλώνονται.
Από την άλλη, αν ο γονιός δώσει προτεραιότητα στη δική του ασφάλεια, τότε αυτή η πράξη μπορεί να αποβεί μοιραία για το παιδί. Πώς μπορεί να συνεχίσει να ζει κάποιος νιώθοντας βάρος στη συνείδησή του για το χαμό του σπλάχνου του; Είναι τραγικό να ανατρέπεται η φυσική εξέλιξη της ζωής και ο γονιός να πενθεί για το παιδί του.
Η λήψη μιας απόφασης την κρίσιμη στιγμή είναι πραγματικά πολύπλοκη υπόθεση. Εντούτοις, η στάση του ανθρώπου καθορίζεται από ένα σύνολο παραγόντων που προϋπάρχουν της στιγμής αυτής. Πιο συγκεκριμένα, η ηλικία ή καλύτερα οι εμπειρίες του επηρεάζουν τον τρόπο που διαχειρίζεται κρίσιμες καταστάσεις. Όσο μεγαλύτερης ηλικίας είναι ένα παιδί, τόσο περισσότερες και οι πιθανότητες να μπορεί μόνο του να φροντίσει τον εαυτό του. Η φροντίδα προς τον εαυτό είναι κάτι που περνά από γενιά σε γενιά, καθώς οι γονείς προετοιμάζουν και καθοδηγούν το παιδί στην εκτέλεση απλών, αλλά και πιο σύνθετων έργων ήδη από τη νηπιακή ηλικία. Το παιδί εκπαιδεύεται, πρωτίστως από τους γονείς, στην εκτέλεση κάποιων ρουτινών, π.χ. προετοιμασία για ύπνο, αλλά και σε τρόπους οργάνωσης της σκέψης, επίλυσης προβλημάτων και διαχείρισης δύσκολων καταστάσεων, π.χ. τι να κάνει όταν κάποιος άγνωστος χτυπά την πόρτα, όταν χειρίζεται ηλεκτρικές συσκευές ή όταν γίνεται ένας σεισμός. Με το πέρασμα του χρόνου, διαμορφώνει μια εικόνα για το τι πρέπει να κάνει και πώς να το κάνει, αλλά το κυριότερο είναι ότι εγγράφονται μέσα του αισθήματα που σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα και την αξία του. Οι απαντήσεις του παιδιού σε ερωτήματα όπως «Πόσο καλά τα καταφέρνω;», «Άραγε, αξίζω και τι;», «Ως πού μπορώ να φτάσω;» είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τις αντίστοιχες απαντήσεις του γονιού για τον εαυτό του. Με άλλα λόγια, ο γονιός που φροντίζει καλά τον εαυτό του ή τουλάχιστον προσπαθεί να το κάνει περνά στο παιδί μηνύματα αυτοεκτίμησης βιωματικά.
Το παράδειγμα της μάσκας οξυγόνου δηλώνει πόσο ζωτικής σημασίας είναι η φυσική παρουσία και στήριξη των γονιών προς τα παιδιά, αλλά και πόσο σημαντικός είναι ο τρόπος με τον οποίο παρέχεται η στήριξη αυτή. Ο γονιός που εκτιμά τον εαυτό του, εμφυσά στο παιδί το αίσθημα της σιγουριάς, της συνειδητής αισιοδοξίας και της υπευθυνότητας, που αποτελούν τη βάση για την αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων, αλλά και τη βίωση των χαρών της ζωής.
Ευγενία Δουβαρά